Türkiye’nin Matematik Konumu ve Etkileri

Türkiye Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında yer almaktadır (Harita 6.1). Ülkemizin en kuzeyinde yer alan Sinop ilindeki İnce Burun, 42° kuzey paralelinin geçtiği yere yakındır (42° 5΄ 43΄΄ kuzey). Türkiye’nin en güneyi ise Hatay’ın Topraktutan köyüdür. Burası 36° kuzey paraleline yakındır (35° 49΄ 10΄΄ kuzey). Buna göre Türkiye Kuzey Yarım Küre’nin ortasından geçen 45° paralelinin güneyinde, tropikal kuşağa yakın bir yerdedir. Bu özelliğinden dolayı ülkemizde ılıman iklim koşulları etkilidir. Hem soğuk hem de sıcak kuşakta yetişen bazı bitki türlerinin yetişebilmesi Türkiye’nin matematik konumunun sonucudur. Türkiye’de yatay yüzeylerde gölge boylarının sıfır olmaması, gölgelerin kuzey yönlerini göstermesi de bu konumundan kaynaklanmaktadır.

Ülkemizin kuzeyinde yer alan kutup kuşağında yıl boyunca soğuk, güneyinde yer alan tropikal kuşakta ise yıl boyunca sıcak koşullar hüküm sürmektedir. Oysa Türkiye’de dört mevsim belirgin olarak yaşanır. Bu özelliğinden dolayı tarım ürünleri ve doğal bitki örtüsü çeşitlilik göstermektedir. Ayrıca hem yaz hem de kış turizmine elverişlidir. Bulunduğu enlemlerden dolayı Türkiye’de kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısı küçülür, ışınların atmosferde aldığı yol uzar. Bu nedenle kuzeye gidildikçe sıcaklıklar ve deniz suyu tuzluluğu azalır. Aynı nedenden dolayı kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı azaltırken güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı artırmaktadır.

Ülkemizin yer aldığı enlemlerin diğer bir sonucu da kuzeye gidildikçe bazı bitkilerin yetiştiği yükseklik sınırının azalmasıdır. Örneğin makilere Akdeniz kıyılarında 500 – 600 metre yüksekliğe kadar rastlanırken Marmara’da makilerin yetişebildiği yükseklik sınırı 200 – 300 metredir. Aynı nedenden dolayı güneydeki kalıcı kar sınırı kuzeye göre daha yüksektir.

Türkiye’de cephe yağışlarının görülmesi ve batı rüzgârlarının etkisinde kalması da yer aldığı enlemlerin sonucudur.

Türkiye’nin en batısında yer alan Gökçeada’nın Avlaka Burnu, 26° doğu meridyeninin geçtiği yere yakındır (25° 7΄ 30΄΄ doğu). Türkiye’nin en doğusu ise Türkiye-İran- Ermenistan-Nahcivan sınırlarının kesiştiği yerdir. Bu uç yer 45° meridyenine yakındır (44° 48΄ 17΄΄ doğu). Uç noktalarına göre Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen bulunmaktadır. Bu da doğusu ile batısı arasında 1 saat 16 dakika (19 x 4 = 76 dakika) yerel saat farkına neden olmaktadır. Buna göre ülkemizin en doğusunda güneş doğduktan 1 saat 16 dakika sonra en batısında doğmaktadır.

Türkiye’de ortak bir ulusal saat ayarı kullanılmaktadır. Kış döneminde 30° doğu meridyeninin yerel saat ayarı Türkiye’nin ulusal saat ayarı olarak kabul edilmiştir. Bu meridyene en yakın ilimiz İzmit’tir. Yaz döneminde ise ulusal saat bir saat ileri alınarak 45° doğu meridyeninin yerel saatine göre ayarlanmaktadır. Bu meridyene en yakın ilimiz ise Iğdır’dır.