Okyanuslar, Denizler ve Su Döngüsü

Yeryüzünün %71’ini denizler ve okyanuslar oluşturmaktadır. Deniz ve okyanusların yarım kürelere göre dağılışı da farklılık gösterir. Deniz ve okyanusların Güney Yarım Küre’de kapladığı alan Kuzey Yarım Küre’ye göre daha fazladır. Bu nedenle Güney Yarım Küre’ye denizler yarım küresi de denir (Grafik 2.2, Harita 2.1).

Okyanusların yarısından fazlasını Asya ve Okyanusya kıtaları ile Amerika kıtası arasında uzanan Büyük Okyanus (Pasifik) oluşturmaktadır. Atlas Okyanusu (Atlantik), Amerika kıtası ile Avrupa ve Afrika kıtaları arasında yer alır. Hint Okyanusu ise Asya, Afrika ve Okyanusya kıtaları arasındadır.

Okyanuslar, kapladıkları alanın büyüklüğü ve derinliklerinin fazla olmasıyla denizlerden ayrılır. Okyanuslardaki tuzluluk oranı ortalama %0,35’tir. Bu değer %0,33 ile %0,37 arasında değişir.

Denizler, koy ve körfezlerle karaların iç kısımlarına kadar sokulmuş su kütleleridir. Denizlerdeki tuzluluk oranı enleme göre önemli değişiklikler gösterir. Buharlaşma miktarının az olması ve denize dökülen akarsulardan dolayı Baltık Denizi’nin bazı yerlerinde tuzluluk oranı %0,1’e kadar düşmektedir. Az yağış alması, akarsuların dökülmemesi ve buharlaşmadan

dolayı tuzluluk oranının en fazla olduğu deniz Kızıldeniz’dir (%0,43). Denizlerdeki sıcaklık değeri de enleme göre farklılıklar gösterir. Kutuplara yakın yerlerde sıcaklık değeri –2 °C iken bu değer, dönenceler çevresinde 35 °C civarındadır.

Yeryüzündeki sular, atmosferdeki olaylar sayesinde sürekli bir dolaşım içindedir. Okyanuslar, denizler, göller ve diğer su kaynaklarından buharlaşarak ve canlıların terlemesiyle atmosfere geçen sular, belirli koşullarda yoğuşarak kar ya da yağmur olarak yeryüzüne düşer. Yağışla karalara düşen suların bir kısmı yer altına sızar, bir kısmı da akarsulara katılarak tekrar okyanus, deniz ve göllere geri döner. Suyun bu dolaşımına su döngüsü denir (Şekil 2.1).

Su Döngüsü