Dünya, kuzey ve güney kutup noktalarından geçtiği varsayılan yer ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner (Görsel 1.46.). Dünya’nın bir tam dönüşü 24 saat sürer. Bu süreye bir gün adı verilir.
Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak iki türlü hız ortaya çıkar. Dünya’nın günlük hareketi esnasında birim zamanda aldığı yola çizgisel (dönüş) hız denir. Çizgisel hız Ekvator’dan kutuplara doğru azalır. Dünya’nın günlük hareketi esnasında birim zamanda oluşturduğu açıya da açısal hız denir. Dünya 24 saatte 360° döndüğünden üzerindeki tüm noktaların açısal hızları eşittir.
Çizgisel hızın oluşmasında Dünya’nın günlük hareketi etkilidir. Ancak çizgisel hızın Ekvator’dan kutuplara doğru azalmasında Dünya’nın şekli etkilidir.
Dünya günlük hareketini batıdan doğuya doğru yapar. Bu yönlü hareketin sonuçları şunlardır:
• Doğuda yerel saat ileride, batıda ise geridedir.
• Güneş doğuda erken doğar, erken batar; batıda ise geç doğar, geç batar.
• Sürekli rüzgârlar Kuzey Yarım Küre’de sağa, Güney Yarım Küre’de ise sola sapar.
Dünya’nın günlük hareketinin sonuçları nelerdir?
• Gece-gündüz birbirini izler.
• Günlük sıcaklık farkları oluşur. Bunun sonucunda mekanik çözülme (fiziksel parçalanma) ve günlük basınç farkları meydana gelir. Günlük basınç farklarına bağlı olarak da meltem rüzgârları oluşur.
• Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısına göre cisimlerin gölge boyu değişir.
• Doğudaki yerler Güneş’i batıdaki yerlerden önce görür. Bunun sonucunda yerel saat farkları oluşur.
• Merkezkaç kuvveti oluşur. Buna bağlı olarak da sürekli rüzgârların ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar görülür (Görsel 1.47.). Ayrıca okyanuslarda halkalar oluşur.
• 30° kuzey ve güney enlemlerinde dinamik yüksek basınç, 60° kuzey ve güney enlemlerinde ise dinamik alçak basınç alanları oluşur.
• Yön kavramı oluşur.
